İran ın en büyük 2. kenti olan Meşhed şehrinden olanlar anlamındadır.Meşhed şehri şia için çok önemli bir kutsal şehirdir,çok sayıda kutsal mekan , türbeler bir nevi şia hac yeri gibidir.
Meşhediler içindeki en dikkat çeken grup Meşhedi Yahudileridir.Safevi döneminin sonlarından itibaren artan şia baskılarına dayanamayan İran Yahudileri öncelikle tek bir merkezde toplanmış Meşhed şehrine sürülmüşlerdir.Daha sonra baskılar gittikçe arttıkça buradaki yahudiler şii gibi görünmüşler böylelikle kendilerini gizlemişlerdir.Radikal yahudi grupları yahudi gibi görünmeye devam etse de şehir nüfusunun önemli kısmını oluşturan yahudi sayısı , kısa süre çok çok azalmış. buradaki yahudiler Türkiye deki Sabetayistlerin yaptığı gibi kendilerini gizlemişler ve böylelikle yüzlerce yıldır müslüman şii gibi görünüp, özünde yahudi olarak yaşamışlardır. yani özetle Meşhedilerin önemli ve etkili bir kısmı yahudidir.
Meşhedi yahudileri pers toplumunda itibar görmüşlerdir, ülkede çok etkindirler.Ülkenin islam devrimi sonrasındaki liderlerinin ve kritik görevdeki kişilerin hep bu gruptan seçildiği iddia edilmektedir.Kendilerini Türkiye deki Sabetayistlerden daha iyi biçimde gizlemeyi başarmışlardır.İran da ortadoğu da ki en kalabalık yahudi nufüsun olması -israilden sonra- dikkat çekicidir, ve bu yahudilerin nüfuzlu oldukları da aşikardır.
1839'da, Meşhed Yahudilerini zorla İslam'a geçirme olayıdır.
Meşhed lideri, adamlarına Yahudilerin evlerine girme emri verdi ve güruh Yahudi cemaatine saldırdı. Sinangog yakıldı, evler yağmalandı, kız çocukları kaçırıldı ve 30 ila 40 Yahudi öldü. Boğazlarına bıçak dayanan Yahudi liderlere, 2400 Yahudinin hayatını kurtarmaları için, Kelime-i şehadet söylettirilip İslam'a geçirildi. Çoğu din değiştirip Meşhed'de kaldı bir kısmı da İran'ın diğer Yahudi cemaatlerine ve Afganistan'a kaçtı. Bu gün Allahdad ("Tanrı'nın Adaleti") olarak anılmaya başlandı ve Yahudiler bu olayın, günahlarının cezalandırılması için gerçekleştiğini düşündü.
Meşhed'de kalan Yahudiler Kripto Yahudi olarak çifte hayat sürdürdü. Dışarıya Müslüman olarak göründüler; Giyim ve yaşam tarzlarını ve isimlerini İran'lı komşularınki gibi değiştirdiler. Evlerinde ise gizlice çocuklarına İbranice öğrettiler, mum yakıp Şabat'ı kutladılar.
Olaydan yaklaşık bir asır sonra Pehlevi Hanedanı'nın (1925-1979) başa gelmesiyle Yahudiler Yahudiliklerini açıkça uygulamaya başladılar. II.Dünya Savaşı'ndan sonra çoğu Yahudi Tahran'a veya İsrail'e göç etti. ABD'ye göç eden 4000 Meşhed Yahudisi ise kuyumculuk ve halıcılıkla uğraştı. New York'un ticari bölgelerinden Great Neck, Meşhed ve diğer İran Yahudilerinin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yeniden düzenlendi. Buradaki birçok iş yeri İran gelenekleri ve lezzetinde hizmet sunmaktadır.
Dünya çapında 15,000 Meşhed Yahudisi bulunmakta ve bunların 10,000'i İsrail'de yaşamaktadır. ABD'deki Meşhedilerin yeni nesli ise Haredi Yeşivalarında eğitim görmektedir. Daha dindar olanlar ise Şira Hadaşa isimli yeni bir cemaat oluşturdular. Meşhedi Yahudilerinde, kapalı cemaatte yaşama ve iç evlilikler yapma nedeniyle, genetik bozukluklar görülebilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder