Adapa İlk İnsan

Adapa Efsanesi

Mısır'da Tel-el-Amarna mahzenlerinde çivi yazısıyla yazılmış tabletler halinde bulunan Adapa efsanesi, insanın bir zamanlar ölümsüz olma fırsatını yakaladığı halde nasıl elinden kaçırdığını anlatmaktadır.

Adapa efsanesinde de Gılgamış ya da Etana efsanelerinde olduğu gibi bir ölümlü söz konusudur. Adapa, yıkıntıları bugünkü Irak'ın güneyinde yer alan Sümer kenti Eridu'da Ea tapınağının rahibidir. Hem tapınağın ekmeğini yapar, hem de tapınak için balık tutar. Adapa'ya bilgelik tanrısı Ea [Sümerce Enki] tarafından engin bir zeka gücü verilmiştir. Fakat Adapa, tanrılık bilgiye eriştiği halde halde, tanrılık ölümsüzlüğe erişemediğine yakınırmış. 

Adapa, bir gün, tapınağın işlerini yaparken Güney Rüzgârı tarafından engellenir ve kayığı devrilir. Ayrıntıları, tablet kırık olduğu için bilmemekle birlikte, Adapa'nın Güney Rüzgârı'na bağırdığını ve kanatlarını kırmakla tehdit ettiğini görürüz. Daha sonra ise bunu yaptığını ve Güney Rüzgârı'nın yedi gün esmediğini öğreniyoruz. Bunu farkeden Anu, veziri Ilabrat'a Güney Rüzgârı'nın niye esmediğini sorar. Vezir de, Adapa'nın Güney Rüzgârı'nın kanatlarını kırdığını söyler.

Anu'nun başkanlığında tanrılar, onu yargılamak için toplanırlar. Yargının sonunda Adapa'ya ölüm ekmeği yedirileceğini bilen insanların koruyucusu tanrısı Ea, onun kulağına bu ekmeği yememesini fısıldar. 

Anu, Adapa'yı huzuruna çağırtır. Adapa'ya neden böyle yaptığını sorar. Adapa da olanları anlatır. Kapıları tutan tanrılar, Dumuzi ve Gizzida da Adapa'nın lehine konuşunca Anu affeder ve ona yiyecek içecek verir. Ancak Ea daha önce Adapa'yı orada bir şey yememesi konusunda uyardığı için Adapa hiç bir şey yemez ve içmez. Ancak bu yemeyi ve içmeyi reddettikleri aslında "ölümsüzlük" yiyecek ve içecekleridir. Efsanenin bundan sonrası kayıp olduğu için neler olduğunu bilemiyoruz.

Adapa, Mezopotamya mitolojisinde yaratılmış ilk insandır. Adapa Sümer'in krallar listesinde ulusun ilk lideri olarak geçer. Farklı biçimlerinde Oanes ve Alulim olarak da anıldığı olmuştur. Akadca'da ismi adam, erkek insan anlamına gelir. Âdem ile ilişkilendirilebilir.

Adapa antik Eidug şehrinin kralıydı. Enki tarafından yaratıldığına inanılırdı, bir bakıma Enki'nin oğlu olarak düşünülmüştür. Yarı faniydi ama ölümsüzlerin kuvvetine sahipti. Evrenin tüm bilgisinin üçte birine sahip olduğu, bu bilginin ona Enki tarafından öğretildiğine inanılırdı. İnsanlığa dili öğretenin Adapa olduğuna inanılır. Kral olarak görevlerinin yanı sıra bir rahip ve üfürükçüydü. Öldükten sonra "apkallu"dan biri olmuştur.

Adapa mitinin öyküsü

Mite göre Adapa tanrısal soydan gelen bir fanidir. Balıkçı teknesini devirdiği gerekçesiyle Güney Rüzgârı'nın kanatlarını kırınca cennetin ve tanrıların tanrısı olan Anu'nun önünde hesaba çekilmesi gerekir. Adapanın koruyucu tanrısı olan Enki, cennetteyken yeyip içmemesi gerektiği konusunda onu uyarır. Bu aslında bir aldatmadır, böylece Adapa'nın ölümsüz olma şansını elinden almıştır. Bu mite göre ise insanların ölümlü oluşu Adapa'nın aptallığından kaynaklıdır. Enki (Ea), oğluna bilgelik vermiş, ama ölümsüz yaşamı vermemiştir. Bir gün Adapa'nın önüne ölümsüzlüğü elde etme şansı çıkar, ancak Adapa reddeder. Tanrı Anum'un huzuruna çağrılır. Ea, önceden ona orada ölüm için yiyecek ve içecek verileceğini, onlardan tatmamasını haber verir. Hüküm verileceği gün, öteki tanrılar onu tutarlar ve yumuşayan Anum, ölümsüzlük yiyecek ve içeceğini getirtir. Adapa bunları da almak istemez. Anum, şaşırıp nedenini sorar. Adapa şöyle yanıtlar: "Bir başkası yemeyeceksin, içmeyeceksin, dedi". Anum, buna bakıp Adapa'nın yeryüzüne atılmasını emreder.

Günümüz inançlarına etkiler

Yahudilerin babil sürgünü sırasında Yahudi bilginleri tarafından diğer mitolojik unsurlarla birlikte kültürel hafızaya alınan Adapa öyküsü ilk insan ve insanlığın atası olarak Tevrat'ın yazımı sırasında tevrat anlatımlarına (genesis) konu edilmiş, kültürel miras olarak Ortadoğu din ve inanışlarına aktarılmıştır. Diğer Sümer yaratılış efsanelerindeki temalarla birlikte Adapa kaynaklı olabilecek unsurlar; Adem (Adam) ismi, sonsuz yaşam sürülen cennette yaşamaktayken yasak meyvelerden yeme ile bağlantılı bir şekilde tanrı tarafından hesaba çekilme ve cennetten atılma, her şeyin isminin (bilgisinin) kendisine öğretilmiş olması, kendisinin ilk insan olmakla birlikte ilk rahip (ibrahimi dinlerde ilk peygamber) oluşu, cennetten medeniyete ait sanat veya bilgileri getirmesi ve benzerleridir.

Adapa: (Babil) Ölümsüzlük fırsatını kaçıran insan. Mısır-da Tel-el-Amarna mahsenlerinde çivi yazısıyla yazılmış tabletler halinde bulunan Adapa efsanesi, insanın bir zamanlar ölümsüz olma fırsatını yakaladığı halde nasıl elinden kaçırdığını anlatmaktadır. Efsaneye göre, Adapa adında bir bilgin, tanrılık bilgiye eriştiği halde halde, tanrılık ölümsüzlüğe erişemediğine yakınırmış. Bir gün kayığının devrilmesine kızarak Güney yeli tanrısının kanatlarını kırıvermiş. Tanrı Anum-un başkanlığında tanrılar, onu yargılamak için toplanmışlar. Yargının sonunda Adapa-ya ölüm ekmeği yedirileceğini bilen insanların koruyucusu tanrısı Ea, onun kulağına bu ekmeği yememesini fısıldamış. Oysa, Adapa-nın bilgisini çok beğenen tanrılar, ona ölüm ekmeği yerine ölümsüzlük ekmeği vermişler. Adapa, tanrı Ea-nın öğüdüne uyarak bu ekmeği yememiş ve böylelikle insanoğluna bir daha asla bağışlanmayacak olan ölümsüzlük fırsatını kaçırmış. 

Diğer adı Gılgamıştır.Gılgamış bilinen ilk tanrı kraldır.Aynı tanrı kral Mısırda Mehpis Narmer diye geçer.İslam düşüncesinde de İdris peygamberle eşleşir.Gılgamış ilk önceleri ona verilen güç yüzünden bulundugu yer Sümer diye geçer çok yanlızlık çekmektedir ve Anu dan ona bir dost gücüne denk bir güç istemiş tanrılarda bu durumu degerledirip ona Enikundu denilen bir varlık yaratmışlar Enikundu ayakları keçi ayagı üzeriden kurtla çakal karışımı bir varlık olarak tanımlanabilinir.gel zaman git zaman Gılgamış yaşam içerisinde ölümün farkına vardıgında ölümden ve dünya zevklerinden mahrum kalıcagını anladıgında ölümsüzlügü aramaya koyulmuş.Utanpiştim'un ölümsüzlügü buldugunu bilen Gılgamış Utanpişitimin oldugu Dillumun (cennet bahçesi şu anda nerde oldugu bilinmiyor ama yeryüzünde oldugu düşünülüyor)u bulmak için uzun bir yolculuga çıkar bu yolculukta Enikundu ölür.Gılgamış Dilimunu bulur Utanpişimden ölümsüzlügün sırını ister ve Utanpişitim ona ölümsüzlügün sırrını bilmedigini ancak ona bir gölün dibinde bir otun onun yaşlanmasını durdurabilecegini söyler.Gılgamış o üzüntü ile o gölü aramaya koyulur ve en sonunda gölü bulur .göle dalar bitkiyi çıkarır o kadar yorulmuştur ki otu bırakıp yere uzanır.Rüyasında bir yılanın otu çaldıgını görür ve uyanır, uyandıgında bir yılanın otu çaldıgını görür ve yılanı yakalayamaz ve gençlik iksirini de böylece elinden kaçırır